Miesiąc: listopad 2024

O rosnącej roli sztucznej inteligencji (AI) w przemyśle jachtowym i żeglarskim pisaliśmy już wielokrotnie, a ostatnio tutaj. Tym razem pochylimy się na przepisami, które są ważne dla wszystkich właścicieli i użytkowników jachtów oraz właścicieli stoczni, bo nakładają na nich określone wymogi, np. dotyczące oceny ryzyka, przejrzystości czy szkoleń.

Ocena ryzyka i analiza systemu

Operatorzy jachtów muszą przeprowadzić analizę ryzyka dla każdego systemu AI, szczególnie dla tych o wysokim ryzyku. To oznacza dokładne badanie potencjalnych zagrożeń związanych z działaniem AI oraz ich wpływu na bezpieczeństwo pasażerów i załogi. 

Nadzór nad systemami i konserwacja

Systemy AI muszą być regularnie monitorowane i konserwowane, aby zapewnić ich bezawaryjne działanie. Operatorzy powinni stosować procedury nadzoru oraz przeprowadzać regularne przeglądy techniczne, aby zapobiegać ewentualnym problemom.

Przejrzystość i informowanie użytkowników

Każdy pasażer lub użytkownik jachtu powinien być informowany o obecności systemów AI, ich działaniu oraz ewentualnych ograniczeniach. Jest to istotne, szczególnie w przypadku systemów AI ograniczonego ryzyka, takich jak asystenci głosowi, gdzie AI Act wymaga jasnego informowania użytkowników, że mają do czynienia z AI.

Systemy alarmowe i procedury awaryjne

Dla systemów wysokiego ryzyka AI Act nakłada obowiązek wyposażenia jachtu w systemy alarmowe oraz procedury awaryjne, które umożliwią szybkie przejęcie kontroli przez człowieka w sytuacjach kryzysowych. Oznacza to, że operatorzy muszą wdrożyć odpowiednie systemy ostrzegawcze, np. wyłączające autopilota w przypadku wykrycia zagrożenia.

Szkolenie załogi 

AI Act wymaga, aby osoby obsługujące systemy AI na jachtach były odpowiednio przeszkolone, co pozwala im na szybkie reagowanie na wszelkie awarie i pełne zrozumienie zasad działania systemów AI. Operatorzy są zobowiązani zapewnić kompetencje załogi w zakresie obsługi AI.

Współpraca z producentami sprzętu AI 

Operatorzy jachtów powinni ściśle współpracować z producentami systemów AI, aby zapewnić wsparcie techniczne, regularne aktualizacje oraz bieżące monitorowanie działania systemów. Producent AI jest odpowiedzialny za dostarczenie dokumentacji technicznej i niezbędnego wsparcia. 

Podsumowanie i rekomendacje

Nowe przepisy AI Act są odpowiedzią na rosnącą rolę sztucznej inteligencji w różnych branżach, w tym w jachtingu i przemyśle stoczniowym. Dostosowują one poziom regulacji do poziomu ryzyka, umożliwiając odpowiedzialne i bezpieczne wykorzystanie AI. Dla właścicieli jachtów oraz właścicieli stoczni oznacza to konieczność wdrożenia nowych procedur i nadzoru nad AI, szczególnie jeśli chodzi o systemy wysokiego i ograniczonego ryzyka.

Właściciele jachtów i stoczni powinni: 

• zidentyfikować i sklasyfikować systemy AI na swoich jednostkach zgodnie z wymogami AI Act, 
• wdrożyć środki przejrzystości i informowania użytkowników o działaniu AI, 
• zapewnić szkolenie załogi i gotowość do reagowania na awarie systemów, 
• współpracować z producentami sprzętu, aby uzyskać wsparcie techniczne i przestrzegać wymogów dokumentacyjnych.

AI Act promuje bezpieczne, etyczne i przejrzyste stosowanie sztucznej inteligencji, wspierając właścicieli jachtów i stoczni w rozwijaniu nowoczesnych rozwiązań AI, przy jednoczesnym poszanowaniu praw i bezpieczeństwa użytkowników.

Zielona energia coraz silniej wpływa na przemysł morski, stając się kluczowym elementem globalnej walki z emisją CO2 oraz zmianami klimatycznymi. Transport morski, który odpowiada za około 3% światowej emisji dwutlenku węgla, musi dostosować się do nowych regulacji i wymogów ekologicznych. W tym kontekście odnawialne źródła energii, takie jak wiatr, słońce czy wodór, odgrywają coraz większą rolę w napędzaniu statków i modernizacji infrastruktury portowej.

Redukcja emisji w transporcie morskim

Nowoczesne technologie hybrydowe, wykorzystujące energię wiatrową, słoneczną oraz wodorowe ogniwa paliwowe, zyskują popularność wśród armatorów, którzy dążą do ograniczenia emisji. Przykładem są statki handlowe wyposażone w żagle wiatrowe oraz rotory Flettnera, które zmniejszają zużycie paliwa i emisje gazów cieplarnianych. Dyrektywa IMO 2020, ograniczająca dopuszczalny poziom siarki w paliwach morskich, przyspiesza proces przechodzenia na bardziej ekologiczne napędy, wymuszając na branży poszukiwanie nowych rozwiązań technologicznych.

Ekologiczne innowacje w portach i stoczniach

Zielona energia zmienia również sposób funkcjonowania portów. Nowoczesne systemy „shore-to-ship”, które umożliwiają podłączenie statków do lokalnej sieci energetycznej podczas postoju, eliminują konieczność korzystania z generatorów spalinowych, co znacznie redukuje emisje. Przemysł stoczniowy stawia na budowę ekologicznych jednostek, takich jak elektryczne i hybrydowe promy, które emitują minimalne ilości zanieczyszczeń.

Rola prawników w transformacji morskiej

Zmiany w przemyśle morskim wymagają także dostosowania regulacji prawnych. Nowe przepisy, takie jak te wprowadzane przez Międzynarodową Organizację Morską (IMO), nakładają na armatorów i stocznie obowiązek przestrzegania surowych standardów środowiskowych. Dlatego prawnicy, specjalizujący się w prawie morskim i energetyce już teraz odgrywają bardzo ważną rolę. Doradzają w zakresie zgodności z regulacjami, pozyskiwania certyfikatów ekologicznych oraz sporządzania kontraktów na budowę nowoczesnych jednostek pływających. A wraz z rozwojem branży i związanymi z tym zmianami, zakres ich działań na pewno będzie rósł.

Perspektywy na przyszłość

Transformacja zielonej energii w sektorze morskim stawia przed branżą wiele wyzwań, szczególnie w kontekście wysokich kosztów inwestycji. Jednak przyszłość sektora transportu morskiego leży w zrównoważonym rozwoju, w którym energia odnawialna stanie się podstawowym elementem. Przemysł morski, porty i stocznie, które zainwestują w zielone technologie, mają szansę nie tylko zmniejszyć ślad węglowy, ale także poprawić swoją efektywność kosztową i otworzyć nowe możliwości rozwoju.

Chorwacja jest jednym z najważniejszych ośrodków żeglarstwa w Europie, przyciągającym miłośników morskiej przygody i inwestorów. Rejestracja łodzi pod chorwacką banderą niesie za sobą szereg wymagań, ale daje też właścicielom dostęp do rozbudowanej infrastruktury i znakomitych warunków żeglarskich.  

W tym artykule przedstawimy najważniejsze aspekty rejestracji łodzi w Chorwacji i kilka dodatkowych informacji.

Proces rejestracji 

Rejestracja jachtu lub łodzi w Chorwacji rozpoczyna się od złożenia wniosku w kapitanacie portu lub jego oddziale, właściwym dla miejsca zamieszkania lub siedziby właściciela. Chorwacki Rejestr Statków obejmuje istniejące jednostki chorwackie i te, które są jeszcze w budowie.  

Do rejestracji potrzebne są przede wszystkim: 

1. dowód własności, 
2. dokumenty techniczne potwierdzające stan jednostki, 
3. certyfikat potwierdzający wykreślenie z rejestrów zagranicznych, jeśli jednostka była wcześniej zarejestrowana poza Chorwacją. 

Cały proces rejestracji może być zrealizowany za pomocą systemów e-Obywatel lub e-Biznes. 

Koszty związane z rejestracją obejmują podstawową opłatę inspekcyjną oraz dodatkowe opłaty, takie jak koszty notarialne, tłumaczenia dokumentów oraz – jeśli wymagane – apostille czyli urzędowe poświadczenie dokumentu. Po zakończeniu procedury kapitanat portu nadaje jednostce unikalne oznaczenie, które musi być czytelne i widoczne na burcie.

Inspekcje techniczne i przeglądy 

Przeglądy techniczne są istotnym elementem utrzymania standardów bezpieczeństwa na wodach chorwackich. Przeglądy okresowe łodzi przeprowadza się: 

• co dwa lata w przypadku łodzi do użytku komercyjnego i łodzi/małych statków publicznych, 
• co pięć lat dla łodzi użytku osobistego o długości powyżej 7 metrów lub posiadających moc silnika napędowego powyżej 15kW (jeżeli są spełnione określone przesłanki). 

Dodatkowo łódź może przejść przez inspekcję nadzwyczajną, przykładowo w razie wypadku na łodzi, albo jeśli przeszła dużą naprawę lub modyfikację. 

Wszystkie jednostki pływające o mocy silnika przekraczającej 15kW muszą mieć ważną polisę ubezpieczeniową OC tak, aby mogły legalnie poruszać się po wodach terytorialnych Chorwacji.

Prowadzenie działalności czarterowej

Chorwacja jest popularnym krajem dla działalności czarterowej, która może być prowadzona przez firmy zarejestrowane w Chorwacji lub za granicą, jednak pod warunkiem spełnienia wymogów rejestracyjnych, takich jak posiadanie numeru NIP oraz VAT. Dodatkowo, wymagane jest wyznaczenie pełnomocnika podatkowego, a w przypadku jednostek pływających pod banderą krajów trzecich, zezwolenie na żegluję kabotażową. Wniosek o takie zezwolenie należy złożyć w Ministerstwie, a jego koszt to 1 500 kun chorwackich. Pozwolenie wydawane jest na rok kalendarzowy.

Podsumowanie 

Bandera chorwacka daje wiele możliwości, ale wiążą się z tym odpowiednie procedury. Ich znajomość jest niezbędna do tego, aby rejestracja przebiegła szybko i zakończyła się sukcesem. W tym artykule przedstawiliśmy najistotniejsze kwestie, które mogą być punktem wyjścia do dalszych działań.

 

Opracował:

aplikant adwokacki Michał Wieczorek

Areszt statku to tradycyjna instytucja prawa morskiego, którą wierzyciele mogą wykorzystać, aby zabezpieczyć swoje roszczenia wobec armatorów i właścicieli statków. Areszt uregulowany jest w wielu prawodawstwach krajowych i w konwencjach międzynarodowych.

Regulacja

Polska jest sygnatariuszem Międzynarodowej konwencji w sprawie zajęcia (aresztu) statków morskich z 1952 roku. Konwencja harmonizuje przepisy dotyczące aresztu statku w różnych krajach. Ma to zasadnicze znaczenie w międzynarodowej żegludze morskiej. Zgodnie z przepisami konwencji, wierzyciel, który ma roszczenie morskie, może wnioskować o areszt statku nie tylko w kraju bandery statku czy w kraju powstania roszczenia, ale również w każdym innym państwie, które jest stroną konwencji.

Konwencja określa też szczegółowe kategorie roszczeń, które mogą uzasadniać areszt statku. Obejmują one m.in.: 

• roszczenia z umów przewozu 
• roszczenia dotyczące ochrony środowiska (PRZECZYTAJ) 
• roszczenia z tytułu szkód wyrządzonych przez statek 
• roszczenia zabezpieczone hipoteką morską (PRZECZYTAJ) 
• niektóre roszczenia uprzywilejowane (PRZECZYTAJ)

Pełny katalog wierzytelności morskich zawarty jest w artykule 1 konwencji z 1952 roku (PRZECZYTAJ)

Dzięki międzynarodowemu charakterowi konwencji, wierzyciele mogą skutecznie dochodzić swoich roszczeń przed sądami w różnych państwach. Areszt statku jest więc międzynarodowym mechanizmem, który chroni wierzyciela.

Jeśli chodzi o przepisy krajowe – areszt statku w Polsce opiera się na Kodeksie postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), a dokładnie, na przepisach o postępowaniu zabezpieczającym. Na wniosek wierzyciela Sąd, przed wydaniem prawomocnego wyroku, może zarządzić areszt jednostki pływającej w celu zabezpieczenia roszczenia morskiego.  

Co ciekawe, k.p.c. nie ogranicza wierzycieli, jeśli chodzi o wierzytelności, które można zabezpieczyć aresztowaniem statku. Co za tym idzie – polskie sądy mogą stosować areszt statku także do zabezpieczenia wierzytelności, które nie są wymienione w konwencji. 

Jak złożyć wniosek o areszt statku 

Wierzyciel musi spełnić kilka podstawowych warunków. Przede wszystkim, roszczenie musi mieć charakter morski, czyli wynikać bezpośrednio z działalności jednostki pływającej. Wierzyciel powinien złożyć wniosek do sądu właściwego dla miejsca, w którym znajduje się statek lub do sądu miejsca, gdzie jednostka planuje wpłynąć. Ważne jest, żeby wniosek był dobrze uzasadniony – sąd nie może bezpodstawnie wstrzymać ruchu jednostki.

Skutki aresztu statku dla właściciela 

Areszt statku niesie za sobą poważne konsekwencje dla właściciela jednostki. Po pierwsze, statek zostaje unieruchomiony i nie może opuścić portu, w którym został zatrzymany, a to uniemożliwia jego dalszą eksploatację. Dla armatora lub właściciela to nie tylko przestój, ale też potencjalna utrata zysków z przewozu towarów czy pasażerów. W wielu przypadkach sam fakt aresztu zmusza właścicieli do szybkiego uregulowania spornych roszczeń, aby jak najszybciej przywrócić statek do pracy. 

Zakończenie aresztu 

Areszt statku można zakończyć na kilka sposobów. Najczęściej następuje to w momencie, gdy właściciel jednostki ureguluje sporne roszczenia lub złoży odpowiednie zabezpieczenie finansowe. 

Jeżeli nie dojdzie do porozumienia i właściciel nie ma możliwości spłaty zobowiązania, sąd może zarządzić egzekucję ze statku w postępowaniu egzekucyjnym, która zwykle kończy się sprzedażą statku. A uzyskaną z niej sumę dzieli się między wierzycieli. 

Może być też tak, że właściciel lub armator statku wykaże przed sądem niesłuszność aresztu statku z powodów, które są po stronie wierzyciela (np. gdy roszczenie nie istnieje, czy przedawniło się). Wtedy areszt jest uchylany, a właściciel może dochodzić odszkodowania. 

Podsumowanie 

Areszt statku to jedno z najważniejszych narzędzi w polskim prawie morskim, które daje wierzycielom możliwość skutecznego zabezpieczenia swoich roszczeń. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego oraz międzynarodowe regulacje, takie jak Konwencja o areszcie statków, pozwalają wierzycielom działać szybko i skutecznie, zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym.

Sztuczna inteligencja (AI) odgrywa coraz większą rolę w przemyśle jachtowym i żeglarskim, od autonomicznych systemów nawigacyjnych po inteligentne systemy monitorowania bezpieczeństwa. Nowe przepisy Unii Europejskiej zawarte w AI Act regulują stosowanie tych technologii, mając na celu ochronę użytkowników i promowanie etycznego oraz bezpiecznego wdrażania AI.  

W tym artykule, poświęconym przede wszystkim właścicielom i użytkownikom jachtów oraz właścicielom stoczni znajdziecie najważniejsze przepisy i klasyfikacje systemów AI, które mogą być wykorzystywane w branży jachtowej. 

Klasyfikacja systemów AI w branży jachtowej

AI Act klasyfikuje systemy AI na cztery kategorie w zależności od ryzyka, jakim mogą być dla użytkowników i otoczenia. Każda z h kategorii ma określone wymogi wdrażania i nadzorowania systemów.

 I  Systemy wysokiego ryzyka

Systemy AI o wysokim ryzyku mają największy wpływ na bezpieczeństwo i wymagają szczególnych zabezpieczeń. W branży jachtowej do tej kategorii można zaliczyć: 

• autonomiczne systemy nawigacyjne i autopiloty – systemy zarządzające ruchem jachtu, które mogą działać autonomicznie i muszą zapewniać bezpieczną nawigację oraz umożliwiać szybkie przejęcie kontroli przez człowieka w razie awarii; 
• systemy zarządzania kryzysowego i systemy ostrzegawcze – AI wspierająca identyfikację sytuacji awaryjnych (np. unikanie kolizji) oraz reagowanie na trudne warunki atmosferyczne; 
• systemy monitorowania technicznego – wykorzystywane do nadzorowania stanu technicznego jachtu, np. silnika lub kadłuba, w celu przewidywania awarii.

Systemy te muszą spełniać rygorystyczne wymogi AI Act, obejmujące regularne audyty, dokumentację techniczną oraz zarządzanie ryzykiem, aby zapewnić ochronę zdrowia, życia i bezpieczeństwa użytkowników. 

 II  Systemy ograniczonego ryzyka 

Systemy AI tej kategorii mogą mieć mniejszy wpływ na bezpieczeństwo, ale wymagają zapewnienia odpowiedniej przejrzystości działania: 

• systemy komunikacyjne i asystenci głosowi – służące do zarządzania funkcjami jachtu na podstawie poleceń głosowych lub wspierające interakcję z użytkownikiem. Wymagają jedynie poinformowania użytkownika, że ma do czynienia z systemem AI; 
• systemy monitorowania pasażerów – rozwiązania AI wykorzystywane do monitorowania zachowań pasażerów i zapewnienia bezpieczeństwa na pokładzie.

Operatorzy jachtów i właściciele stoczni muszą zadbać o to, by użytkownicy byli informowani o działaniu tych systemów oraz o ich ograniczeniach i celach. 

 III  Systemy minimalnego ryzyka 

Są to systemy AI, które mają bardzo niski potencjalny wpływ na bezpieczeństwo użytkowników: 

• filtry antyspamowe w systemach komunikacji – systemy blokujące niepożądane wiadomości, minimalizujące ryzyko zakłócenia komunikacji na jachcie; 
• rekomendacje treści rozrywkowych – na przykład rekomendowanie playlist muzycznych lub filmów.

Systemy minimalnego ryzyka nie wymagają dodatkowych zabezpieczeń ani dokumentacji, co sprawia, że operatorzy mogą z nich korzystać bez większych ograniczeń.

 IV  Zakazane zastosowania 

AI Act zabrania stosowania niektórych systemów AI, które mogą prowadzić do naruszeń prywatności lub być stosowane w celach manipulacyjnych. W kontekście jachtów i stoczni mogą to być: 

• systemy zdalnej identyfikacji biometrycznej – wszelkie systemy do rozpoznawania twarzy pasażerów bez ich wiedzy i zgody są niedozwolone; 
• scoring społeczny pasażerów – zakazane jest używanie systemów AI do oceny pasażerów lub przyznawania im przywilejów na podstawie ich zachowań lub danych osobowych.

Zakaz tych systemów ma na celu ochronę prywatności i autonomii pasażerów oraz zapobieganie dyskryminacji.

Rozpoznanie kategorii systemu AI zastosowanego w branży jachtowej ma istotne znaczenie da właścicieli i operatorów jachtów czy właścicieli stoczni, bo nakłada na nich konkretne obowiązki, które wiążą się z poszczególnymi kategoriami, ale też odpowiedzialność za ich niedopełnienie, o czym będziemy pisać już wkrótce.