Areszt statku to tradycyjna instytucja prawa morskiego, którą wierzyciele mogą wykorzystać, aby zabezpieczyć swoje roszczenia wobec armatorów i właścicieli statków. Areszt uregulowany jest w wielu prawodawstwach krajowych i w konwencjach międzynarodowych.
Regulacja
Polska jest sygnatariuszem Międzynarodowej konwencji w sprawie zajęcia (aresztu) statków morskich z 1952 roku. Konwencja harmonizuje przepisy dotyczące aresztu statku w różnych krajach. Ma to zasadnicze znaczenie w międzynarodowej żegludze morskiej. Zgodnie z przepisami konwencji, wierzyciel, który ma roszczenie morskie, może wnioskować o areszt statku nie tylko w kraju bandery statku czy w kraju powstania roszczenia, ale również w każdym innym państwie, które jest stroną konwencji.
Konwencja określa też szczegółowe kategorie roszczeń, które mogą uzasadniać areszt statku. Obejmują one m.in.:
- roszczenia z umów przewozu
- roszczenia dotyczące ochrony środowiska (PRZECZYTAJ)
- roszczenia z tytułu szkód wyrządzonych przez statek
- roszczenia zabezpieczone hipoteką morską (PRZECZYTAJ)
- niektóre roszczenia uprzywilejowane (PRZECZYTAJ)
Pełny katalog wierzytelności morskich zawarty jest w artykule 1 konwencji z 1952 roku (PRZECZYTAJ)
Dzięki międzynarodowemu charakterowi konwencji, wierzyciele mogą skutecznie dochodzić swoich roszczeń przed sądami w różnych państwach. Areszt statku jest więc międzynarodowym mechanizmem, który chroni wierzyciela.
Jeśli chodzi o przepisy krajowe – areszt statku w Polsce opiera się na Kodeksie postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), a dokładnie, na przepisach o postępowaniu zabezpieczającym. Na wniosek wierzyciela Sąd, przed wydaniem prawomocnego wyroku, może zarządzić areszt jednostki pływającej w celu zabezpieczenia roszczenia morskiego.
Co ciekawe, k.p.c. nie ogranicza wierzycieli, jeśli chodzi o wierzytelności, które można zabezpieczyć aresztowaniem statku. Co za tym idzie – polskie sądy mogą stosować areszt statku także do zabezpieczenia wierzytelności, które nie są wymienione w konwencji.
Jak złożyć wniosek o areszt statku
Wierzyciel musi spełnić kilka podstawowych warunków. Przede wszystkim, roszczenie musi mieć charakter morski, czyli wynikać bezpośrednio z działalności jednostki pływającej. Wierzyciel powinien złożyć wniosek do sądu właściwego dla miejsca, w którym znajduje się statek lub do sądu miejsca, gdzie jednostka planuje wpłynąć. Ważne jest, żeby wniosek był dobrze uzasadniony – sąd nie może bezpodstawnie wstrzymać ruchu jednostki.
Skutki aresztu statku dla właściciela
Areszt statku niesie za sobą poważne konsekwencje dla właściciela jednostki. Po pierwsze, statek zostaje unieruchomiony i nie może opuścić portu, w którym został zatrzymany, a to uniemożliwia jego dalszą eksploatację. Dla armatora lub właściciela to nie tylko przestój, ale też potencjalna utrata zysków z przewozu towarów czy pasażerów. W wielu przypadkach sam fakt aresztu zmusza właścicieli do szybkiego uregulowania spornych roszczeń, aby jak najszybciej przywrócić statek do pracy.
Zakończenie aresztu
Areszt statku można zakończyć na kilka sposobów. Najczęściej następuje to w momencie, gdy właściciel jednostki ureguluje sporne roszczenia lub złoży odpowiednie zabezpieczenie finansowe.
Jeżeli nie dojdzie do porozumienia i właściciel nie ma możliwości spłaty zobowiązania, sąd może zarządzić egzekucję ze statku w postępowaniu egzekucyjnym, która zwykle kończy się sprzedażą statku. A uzyskaną z niej sumę dzieli się między wierzycieli.
Może być też tak, że właściciel lub armator statku wykaże przed sądem niesłuszność aresztu statku z powodów, które są po stronie wierzyciela (np. gdy roszczenie nie istnieje, czy przedawniło się). Wtedy areszt jest uchylany, a właściciel może dochodzić odszkodowania.
Podsumowanie
Areszt statku to jedno z najważniejszych narzędzi w polskim prawie morskim, które daje wierzycielom możliwość skutecznego zabezpieczenia swoich roszczeń. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego oraz międzynarodowe regulacje, takie jak Konwencja o areszcie statków, pozwalają wierzycielom działać szybko i skutecznie, zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym.
Opracował:
Jakub Cieśla
Student IV roku prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Jako młody adept prawa interesuje się przede wszystkim prawem cywilnym. Wspiera pracowników Kancelarii w ich codziennej pracy. Zaangażowany w życie uczelni, miłośnik kolarstwa romantycznego i dobrej kawy. Student IV roku prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Jako młody adept prawa interesuje się przede wszystkim prawem cywilnym. Wspiera pracowników Kancelarii w ich codziennej pracy. Zaangażowany w życie uczelni, miłośnik kolarstwa romantycznego i dobrej kawy.
