Jak zabezpieczyć transakcję zakupu jachtu?  

Nabycie jachtu to inwestycja, która wiąże się z dużym wydatkiem i potencjalnym ryzykiem. Aby transakcja przebiegła bezpiecznie i bez komplikacji, warto zastosować odpowiednie mechanizmy zabezpieczające. W artykule omawiamy sposoby ochrony interesów kupującego, takie jak korzystanie z rachunku powierniczego (escrow), umów przedwstępnych i innych form zabezpieczeń. 

Rachunek powierniczy – podstawa bezpiecznej transakcji 

Rachunek powierniczy to jedno z narzędzi, które może zabezpieczyć transakcje o dużej wartości, a taką jest właśnie nabycie jachtu. Polega na przekazaniu środków na specjalne konto, zarządzane przez niezależną stronę trzecią, która uwalnia zgromadzone środki dopiero po spełnieniu określonych warunków (np. przekazanie jachtu i dokumentów własności).  

 Rodzaje rachunków powierniczych w praktyce:  

1. Prywatny escrow
   Opiera się na dwóch umowach – między powiernikiem (najczęściej sprzedającym) a bankiem oraz między powiernikiem a powierzającym. Kupujący (powierzający) wpłaca pieniądze na rachunek bankowy, gdzie są przechowywane do czasu, aż sprzedawca spełni określone warunki umowy ze sprzedawcą. Bank, jako neutralny pośrednik, nadzoruje proces i minimalizuje ryzyko niewywiązania się z umowy. W praktyce warunki wypłaty mogą obejmować np. pozytywną opinię techniczną o stanie jachtu lub potwierdzenie braku obciążeń prawnych, co dodatkowo chroni interesy nabywcy.  
2. U notariusza
   W ramach takiego rachunku kupujący przekazuje na wyodrębniony rachunek bankowy notariusza ustaloną kwotę – pełną cenę zakupu jachtu lub jej część. Środki są zdeponowane u notariusza i przekazywane sprzedającemu dopiero w określonym terminie oraz po spełnieniu wcześniej ustalonych warunków. W momencie wpłaty środków notariusz przygotowuje protokół, w którym dokładnie określa, kiedy pieniądze będą przekazane sprzedającemu. Taki sposób rozliczenia daje sprzedającemu pewność, że otrzyma należną mu sumę. Z kolei kupujący zyskuje gwarancję, że sprzedawca wywiąże się ze zobowiązań umownych i nie zniknie przed jej wykonaniem. 
3. Nadzorowany przez prawnika
   Prawnik nie tylko nadzoruje rachunek powierniczy, ale także oferuje kompleksowe wsparcie – od przygotowania umowy sprzedaży, przez analizę stanu prawnego jachtu po doradztwo w negocjacjach. W polskiej praktyce jednak jest to rzadko stosowana formuła, bowiem prawnik zwykle reprezentuje jedną ze stron. Z taką formułą można się jednak spotkać w krajach basenu Morza Śródziemnego. 
4. Organizowany przez brokera jachtowego
   W przypadku zakupu za pośrednictwem brokera, często to on organizuje escrow, korzystając z usług banku lub firmy specjalizującej się w takich transakcjach. Obecność brokerów w transakcjach jachtowych jest mocno ugruntowana tak w krajach skandynawskich, w Wielkiej Brytanii, jak i w krajach basenu Morza Śródziemnego. Warto wspomnieć choćby o tym, że w chyba najpopularniejszych wzorcach MYBA MOA (Mediteranean Yacht Brokers’ Association Memorandum of Agreement) broker jest domyślnie obecny i jego rola powiernicza jest mocno uwypuklona przez ochronę obu stron transakcji.

Blokada na rachunku – alternatywa dla escrow 

Kolejną metodą zabezpieczenia transakcji zakupu jachtu jest blokada środków na rachunku bankowym kupującego. Mechanizm ten przypomina tradycyjne zabezpieczenie pieniężne, jednak w tym przypadku środki pozostają na koncie kupującego i nie są przekazywane na odrębny rachunek. Kupujący traci pełną kontrolę nad zablokowaną kwotą, która staje się dostępna dla sprzedającego wyłącznie po spełnieniu warunków określonych w umowie stron. Tego typu rozwiązanie wymaga ścisłej współpracy z bankiem, który technicznie ogranicza dostęp do zablokowanej kwoty i zwalnia ją dopiero po spełnieniu wymagań.  

Jednocześnie ustalenie konkretnego terminu ważności zabezpieczenia chroni kupującego przed sytuacją, w której po upływie umówionego okresu sprzedawca bez uzasadnienia blokuje zwolnienie środków. Dzięki temu obie strony zyskują pewność i równowagę – sprzedawca ma gwarancję płatności, a kupujący zachowuje środki na swoim koncie do czasu realizacji warunków transakcji, takich jak przekazanie jachtu. 

Zabezpieczenia na jachcie – zastaw rejestrowy 

W przypadku, gdy kupujący jacht najpierw zapłaci za niego cenę, a dopiero później dojdzie do wydania jachtu – wówczas warto zabezpieczyć się zastawem rejestrowym. Polega on na tym, że kupujący jacht, mimo, że jeszcze nie jest jego właścicielem, może uzyskać odpowiedni wpis w rejestrze na swoją rzecz. Dotychczasowy właściciel zastawionego jachtu może go jeszcze używać, ale kupujący zyskuje ochronę przez wpis do rejestru zastawów, bez przejmowania rzeczy.   

Nie dotyczy to jednak jachtów w rejestrze okrętowym, na których możliwe jest ustanowienie hipoteki morskiej. Zastaw taki wymaga umowy zastawniczej z maksymalną kwotą zabezpieczenia oraz wpisu do rejestru, co w przypadku mniejszych transakcji jest zbytnim formalizmem.  

Umowa przedwstępna  

Umowa przedwstępna to dokument, który zobowiązuje obie strony do zawarcia umowy przyrzeczonej (czyli finalnej sprzedaży) w określonym terminie i na ustalonych warunkach.  

Określa ona warunki przyszłej umowy sprzedaży – strony, opis jachtu, cenę, terminy i zasady odstąpienia. Zobowiązuje do finalizacji transakcji, dając kupującemu pewność, że sprzedawca nie wybierze innego nabywcy. Jest doskonałym rozwiązaniem, gdy kupujący czeka na kredyt, sprawdza stan jachtu lub uzgadnia dodatkowe warunki, np. rejestrację.  

Zastrzeżenie prawa własności 

Wśród form zabezpieczeń, wyróżnić można również takie, które są szczególnie korzystne dla sprzedającego. Przykładem jest zastrzeżenie prawa własności – własność jachtu przechodzi na kupującego dopiero po zapłacie pełnej ceny, choć jacht może być mu wydany wcześniej. Sporządzona umowa powinna być pisemna, najlepiej z datą pewną (potwierdzoną notarialnie). W razie braku zapłaty sprzedawca może odstąpić od umowy i żądać wynagrodzenia za zużycie lub uszkodzenia. Kupujący pozostaje jednak zobowiązany do zapłaty, nawet przy utracie jachtu (np. kradzież, pożar), co czyni tę metodę mniej korzystną dla niego.   

Więcej szczegółów o tej, jak i innych formach ochrony interesów sprzedającego znajduje się w artykule adw. Patryka Zbroi: Finansowanie zakupu jachtów – prawo i praktyka.  

Podsumowanie 

Zakup jachtu to proces wymagający ostrożności i odpowiedniego przygotowania. Wykorzystanie rachunku powierniczego, umowy przedwstępnej, czy zastawu rejestrowego pozwala zminimalizować ryzyko i ochronić interesy kupującego. Wybór odpowiedniego mechanizmu umożliwia przeprowadzenie transakcji sprawnie i bezpiecznie, eliminując potencjalne zagrożenia prawne oraz finansowe.