Fundusz ograniczonej odpowiedzialności za roszczenia morskie – co musisz wiedzieć

Żegluga morska to działalność obarczona dużym ryzykiem. Wypadki, kolizje, zanieczyszczenia środowiska czy szkody w przewożonym ładunku mogą prowadzić do roszczeń sięgających setek milionów euro. Dlatego w prawie morskim uwzględniony został fundusz ograniczonej odpowiedzialności za roszczenia morskie. 

Jaka jest rola funduszu 

Fundusz ograniczonej odpowiedzialności za roszczenia morskie pełni funkcję ochronną zarówno wobec armatora, jak i wierzycieli. Armator, zamiast odpowiadać całym swoim majątkiem, składa do sądu określoną sumę pieniędzy lub odpowiednie zabezpieczenie. Z tej kwoty wierzyciele mogą następnie uzyskać zaspokojenie swoich roszczeń.  

Takie rozwiązanie zwiększa przewidywalność odpowiedzialności i umożliwia prowadzenie działalności żeglugowej bez ryzyka natychmiastowej niewypłacalności. Dzięki temu wszyscy poszkodowani mają dostęp do wspólnej „puli pieniędzy”, a podział odbywa się proporcjonalnie. Armator ma natomiast pewność, że jego odpowiedzialność finansowa nie przekroczy limitu określonego w ustawie 

Jaka jest kwota funduszu 

Kwota funduszu nie jest ustalana dowolnie. Oblicza się ją według międzynarodowych zasad Konwencji londyńskiej LLMC, które Polska przyjęła w Kodeksie morskim. Wysokość zależy przede wszystkim od tonażu statku oraz rodzaju roszczeń. 

Takie rozwiązanie ma na celu zachowanie równowagi: wierzyciele nie są pozostawieni bez ochrony, a armator nie ponosi nieograniczonej odpowiedzialności. 

Jak powstaje fundusz 

Najczęściej fundusz tworzy armator lub jego ubezpieczyciel odpowiedzialności cywilnej. Fundusz może być utworzony także przez czarterującego lub inny podmiot, który ponosi odpowiedzialność za dane zdarzenie. 

W Polsce, podmiot odpowiedzialny składa wniosek o utworzenie funduszu do sądu okręgowego – wydziału gospodarczego do spraw morskich. Następnie wpłaca na fundusz lub przedstawia gwarancję bankową albo ubezpieczeniową na odpowiednią kwotę. 

Po utworzeniu funduszu sąd ogłasza to publicznie i wzywa wierzycieli do zgłoszenia roszczeń w wyznaczonym terminie. Następnie, bada zgłoszenia, a na końcu dzieli fundusz między wierzycieli. Jeżeli suma zgłoszonych roszczeń przekracza kwotę funduszu, wypłaty odbywają się proporcjonalnie. 

Czym jest fundusz 

Fundusz ograniczonej odpowiedzialności to kompromis między interesami armatora i poszkodowanych. W praktyce: 

• armator chroni się przed nieograniczoną odpowiedzialnością i ryzykiem bankructwa,
• wierzyciele mają gwarancję, że ich roszczenia zostaną rozpatrzone w jednolitym, przejrzystym postępowaniu,
• sąd sprawuje kontrolę nad sprawiedliwym podziałem środków.

Jakie są ograniczenia funduszu 

Warto jednak podkreślić, że fundusz nie zawsze zaspokaja wszystkie roszczenia w pełni. W przypadku bardzo poważnych katastrof, np. zanieczyszczeń środowiska na dużą skalę, łączna wartość szkód może wielokrotnie przewyższać jego wysokość. Poszkodowani otrzymują wtedy tylko część należnych im kwot. 

Dlatego instytucja ta bywa krytykowana jako zbyt korzystna dla armatorów. Z drugiej strony likwidacja funduszu mogłaby całkowicie sparaliżować działalność żeglugową, bo nikt nie byłby przecież w stanie ponosić nieograniczonej odpowiedzialności. 

Podsumowanie 

Fundusz ograniczonej odpowiedzialności za roszczenia morskie to mechanizm, który zapewnia równowagę między ochroną interesów poszkodowanych a stabilnością przedsiębiorstw żeglugowych. Dzięki niemu wypadek na morzu nie musi oznaczać końca działalności armatora, a wierzyciele mają dostęp do sprawiedliwego i nadzorowanego podziału środków. Choć nie zawsze w pełni satysfakcjonujący dla wszystkich, fundusz jest jednym z najistotniejszych instrumentów prawnych utrzymujących żeglugę światową w ruchu.

Szersze opracowanie tematu znajduje się na LinkedIn autora. Treść publikacji poniżej: